Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy

Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy poÅ‚ożony jest w poÅ‚udniowo – wschodniej części woj. maÅ‚opolskiego i zajmuje przeszÅ‚o 17,5 tys. ha powierzchni. ZostaÅ‚ utworzony w 1995 roku. Wchodzi w skÅ‚ad ZespoÅ‚u Parków Krajobrazowych Województwa MaÅ‚opolskiego.

Obszar parku obejmuje najcenniejsze pod względem przyrodniczym, krajobrazowym oraz kulturowym fragmenty Pogórza Rożnowskiego oraz zachodnią część Pogórza Ciężkowickiego, rozdzielone doliną rzeki Białej.
W krajobrazie Parku dominują dwa równoległe do siebie ciągi wzgórz pomiędzy Dunajcem a Białą. Podłoże geologiczne budują utwory fliszowe (głównie piaskowce, łupki i zlepieńce) należące do płaszczowiny śląskiej.

O atrakcyjności, a także znacznych walorach naukowych, dydaktycznych i turystycznych Parku decydują: interesująca budowa geologiczna, urozmaicona rzeźba terenu, występowanie cennych, naturalnych zbiorowisk roślinnych, wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i grzybów, licznych źródeł wód mineralnych, bogactwo fauny, niski stopień degradacji środowiska przyrodniczego oraz wiele interesujących zabytków kultury materialnej.

WÅ›ród najcenniejszych elementów przyrody nieożywionej Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego należy wymienić zgrupowanie interesujÄ…cych form skalnych w rezerwacie przyrody nieożywionej „SkamieniaÅ‚e Miasto” w Ciężkowicach, a także pojedyncze twory skalne – niektóre objÄ™te ochronÄ… w formie pomników przyrody. SÄ… to: „Wieprzek” w JastrzÄ™bi i Jar „Wodospad” w Ciężkowicach. Na terenie Parku, w paÅ›mie wzgórz od Policht do Filipowic, wystÄ™pujÄ… liczne źródÅ‚a wód siarczkowych, a w SÅ‚onej i BieÅ›niku kilka źródeÅ‚ z wodÄ… chlorkowÄ…. Do osobliwoÅ›ci geologicznych należy również wystÄ™powanie w rejonie wsi Ruda Kameralna eksploatowanych w Å›redniowieczu niewielkich złóż rud żelaza.

Najcenniejszym skÅ‚adnikiem szaty roÅ›linnej Parku sÄ… zbiorowiska leÅ›ne z dobrze zachowanym, naturalnym ukÅ‚adem przestrzennym i skÅ‚adem gatunkowym zgodnym z siedliskiem. Wyraźnie zaznaczona jest strefowość zbiorowisk roÅ›linnych przeważa piÄ™tro pogórza, a na kilku wzniesieniach, powyżej 500 m n.p.m., wyksztaÅ‚ciÅ‚ siÄ™ skrawek regla dolnego. W drzewostanach dominujÄ…: buk zwyczajny, jodÅ‚a pospolita, sosna zwyczajna oraz dÄ…b szypuÅ‚kowy. PanujÄ…cym zbiorowiskiem leÅ›nym jest zespół żyznej buczyny karpackiej. Niższe poÅ‚ożenia na zboczach i u podnóży wzgórz zajmujÄ… zwykle dość dobrze zachowane lasy jodÅ‚owe. Najcenniejsze, dosyć dobrze zachowane, a przy tym typowe dla Pogórza Karpackiego ekosystemy leÅ›ne chronione sÄ… w rezerwacie leÅ›no – krajobrazowym „Styr”.

Na terenie Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego stwierdzono wystÄ™powanie 40 gatunków roÅ›lin chronionych. WrÄ™cz pospolicie rosnÄ… tu takie gatunki, jak: podrzeÅ„ żebrowiec, pióropusznik strusi, skrzyp olbrzymi, storczyk szerokolistny, wawrzynek wilczeÅ‚yko, parzydÅ‚o leÅ›ne oraz widÅ‚aki: goździsty i jaÅ‚owcowaty. Zdecydowanie rzadszymi gatunkami sÄ…: wroniec widlasty, kÅ‚okoczka poÅ‚udniowa czy kruszczyk bÅ‚otny.

Można tu znaleźć również gatunki znajdujÄ…ce siÄ™ na „LiÅ›cie roÅ›lin zagrożonych w Polsce”, posiadajÄ…ce status gatunków rzadkich lub narażonych na wyginiÄ™cie. SÄ… to: buÅ‚awnik wielkokwiatowy, buÅ‚awnik mieczolistny i storczyk plamisty. Na szczególnÄ… uwagÄ™ zasÅ‚uguje również wystÄ™powanie na terenie Parku wielu chronionych i rzadkich gatunków grzybów, w tym m.in. szyszkowca Å‚uskowatego, soplówki jodÅ‚owej, maczużnika nasięźrzaÅ‚owego, maczużnika główkowatego, a nawet gatunków nowych dla Polski, takich jak Antrodiella parasitica, Skeletocutis biguttulata, dzbanuszek pióropusznikowy Woldmaria crocea (M. PiÄ…tek „WstÄ™pny plan ochrony rezerwatu „Styr”).

Bogactwo, duże zróżnicowanie nisz ekologicznych oraz niewielki stopieÅ„ przeksztaÅ‚cenia Å›rodowiska na obszarze Parku stwarzajÄ… doskonaÅ‚e warunki do bytowania i rozwoju różnorodnej fauny, z wieloma chronionymi, rzadkimi, a nawet ginÄ…cymi gatunkami. WÅ›ród owadów na szczególnÄ… uwagÄ™ zasÅ‚ugujÄ… chrzÄ…szcze, takie jak pachnica dÄ™bowa, biegacz fioletowy czy biegacz zielonozÅ‚oty; motyle: paź żeglarz, paź królowej, mieniak tÄ™czowiec oraz bardzo rzadki motyl nocny „zmierzchnica trupia główka”. SpoÅ›ród pÅ‚azów na terenie Parku najliczniej wystÄ™pujÄ…: żaba trawna, kumak górski, ropucha szara, salamandra plamista, rzadkie sÄ… natomiast rzekotka drzewna i traszki, zwyczajna oraz grzebieniasta. Nie brak tu również gadów, takich jak: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka żyworodna i padalec zwyczajny. Przez obszar Parku przepÅ‚ywa kilka rzek leżących na pograniczu dwóch krain rybnych: krainy pstrÄ…ga i krainy brzany. StÄ…d też, dziÄ™ki znacznej czystoÅ›ci wód powierzchniowych, Park odznacza siÄ™ dużą różnorodnoÅ›ciÄ… ryb.

Teren Parku posiada także bogatą awifaunę, ok. 100 gatunków ptaków gnieżdżących się i ok. 40 gatunków zalatujących i przelotnych. Najciekawsze gatunki gniazdujące, to: krogulec, dzięcioł czarny, kruk i bocian czarny. Spośród wielu rzadkich i chronionych gatunków ssaków żyjących na terenie Parku wymienić należy popielicę, orzesznicę i podkowca małego jednego z najrzadszych nietoperzy w Polsce.

Ciężkowicko – Rożnowski Park Krajobrazowy to nie tylko walory przyrodnicze. Bogata przeszÅ‚ość historyczna pozostawiÅ‚a na tym terenie wiele cennych pamiÄ…tek w postaci zabytków kultury materialnej. SÄ… to zabytkowe koÅ›cioÅ‚y, dwory, domy, liczne cmentarze żoÅ‚nierskie z okresu I wojny Å›wiatowej, bÄ™dÄ…ce Å›wiadectwem ciężkich walk pozycyjnych przechodzÄ…cego frontu. Teren Parku, tak jak obszar caÅ‚ego Pogórza, obfituje w różnorodne, ciekawe i czÄ™sto zabytkowe kapliczki.

Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze wzglÄ™du na wartoÅ›ci przyrodnicze, historyczne i kulturowe, a celem jego utworzenia jest ochrona, zachowanie, popularyzacja i upowszechnienie tych wartoÅ›ci. Aby umożliwić realizacjÄ™ funkcji dydaktycznych i naukowych Parku zorganizowano na jego terenie OÅ›rodek Edukacji Ekologicznej w m. Polichty – Sucha Góra. Znaczne walory przyrodnicze i kulturowe, duża dostÄ™pność terenu, liczne piesze i rowerowe trasy turystyczne, a przy tym wszystkim nieskażona przyroda – to wszystko zachÄ™ca do samodzielnego odkrywania bogactw Parku.

Tekst opracował: Zespół Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie